W wyroku, w którym orzeka się o rozwodzie, sąd ma obowiązek rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, a także musi wskazać, jak będą kształtowały się przyszłe kontakty rodziców z dzieckiem. Oprócz tego sąd orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków ma obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może zatem:
1) powierzyć władzę rodzicielską obojgu rodzicom,
2) określić, że władzę rodzicielską sprawować będzie jeden z rodziców, natomiast drugiemu ograniczyć ją do określonych praw i obowiązków względem dziecka,
3) pozbawić lub zawiesić władzę rodzicielską u jednego lub u obojga rodziców, w razie uznania, że jest to uzasadnione sytuacją dziecka,
4) nie wypowiadać się wcale w kwestii utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez rozwiedzionych rodziców, jednakże tylko na ich zgodny wniosek (jak mówi nowo dodany art. 58 § 1b Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Warto mieć na uwadze, że sąd orzeka w powyższy sposób jedynie w przypadku, gdy rozwodzący się małżonkowie nie sporządzili pisemnego porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. W przypadku zaś gdy takie pisemne porozumienie istnieje, sąd bada jedynie, czy ustalony sposób wykonywania władzy rodzicielskiej jest zgodny z dobrem dziecka. Należy pamiętać również o tym, że zgodnie z art. 58 § 1 Kodeks rodzinnego i opiekuńczego, rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
Czym w takim razie jest dobro dziecka, które gwarantować ma wspomniane wyżej pisemne porozumienie?
Dobro dziecka zostaje osiągnięte, jeżeli Sąd dojdzie do przekonania, że porozumienie pomiędzy rozwodzącymi się rodzicami w najpełniejszy sposób zaspokaja potrzeby dziecka – zarówno materialne, jak i niematerialne, gwarantując mu prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny. Nie byłaby zgodne z dobrem dziecka np. złożona przez małżonków propozycja wykonywania władzy rodzicielskiej w sposób naprzemienny, prowadząca do częstych zmian miejsca zamieszkania i środowiska dziecka. W ten sposób bowiem zaspokajane są raczej potrzeby rodziców, którzy po rozwodzie chcą mieć możliwość takiego samego sprawowania władzy rodzicielskiej, nie biorąc pod uwagę, że dziecko, jak każdy inny człowiek, ma prawo do stabilizacji życiowej. Jeśli przedstawione przez rodziców porozumienie zostanie ocenione przez Sąd jako zgodne z dobrem dziecka, to Sąd powinien jeszcze dojść do przekonania, że rozwiedzeni rodzice będą współdziałać dla dobra dziecka. Nie można jednakże dojść do takiego przekonania w przypadku, gdy małżonkowie wypracowali jedynie chwilowy kompromis, a przez pozostały czas pozostają w głębokim konflikcie co do sposobu uregulowania sytuacji dziecka. Niewątpliwie w zakresie sporządzenia pisemnego porozumienia warto skorzystać z usług prywatnego detektywa, który podjąć może działania polegające na mediacji pomiędzy skonfliktowanymi rodzicami i spowodować wypracowanie skutecznego i wiarygodnego dla sądu kompromisu.
W jakim zakresie rodzic, któremu w wyroku rozwodowym ograniczono władzę rodzicielską może mieć wpływ na losy dziecka?
Jeśli chodzi o majątek dziecka, to prawo zarządzania takim majątkiem pozostawione jest zawsze rodzicowi, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. Ze zdaniem drugiego z rodziców liczyć należy się natomiast w kwestiach najistotniejszych dla osoby dziecka, takich jak zmiana miejsca pobytu, kierunek kształcenia i wybór szkoły, leczenie, długotrwałe wyjazdy zagraniczne, itp. Gdyby nie ograniczyć władzy drugiego z rodziców do kwestii najistotniejszych, to w przeciwnym razie rodzic, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, podlegałby zbyt drobiazgowym ograniczeniom, co miałoby negatywny wpływ na sytuację dziecka.
Co można zrobić, w przypadku, gdy współmałżonek jest obiektywnie złym rodzicem i nie chcemy, aby wykonywał on po rozwodzie władzę rodzicielską? W takiej sytuacji drugi z małżonków powinien przedstawić przed Sądem dowody, które uwiarygodnią np. fakt stosowania przez współmałżonka przemocy wobec dziecka, nieuczestniczenie przez niego w codziennym wychowaniu dziecka, niedokładanie się do utrzymania dziecka, itp. W takim wypadku zasadna może okazać się pomoc prywatnego detektywa, który pomoże zebrać stosowne dowody, w celu późniejszego przedstawienia ich przed Sądem, co z kolei doprowadzi do ograniczenia lub nawet pozbawienia władzy rodzicielskiej u „złego rodzica”. – Prywatny detektyw Warszawa
Przed podjęciem decyzji w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej, w tym przed akceptacją porozumienia zawartego przez rodziców, sąd powinien wysłuchać małoletniego co do jego preferencji w kwestii wykonywania władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z rodzicami po rozwodzie. Obowiązek taki nałożony jest na sąd poprzez art. 2161, jak i art. 576 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy te uzależniają obowiązek wysłuchania małoletniego jedynie od jego rozwoju umysłowego, stanu zdrowia oraz stopnia dojrzałości. Jak jednakże wskazują specjaliści (m. in. B. Czech w „Komentarzu do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”), obowiązek wysłuchania małoletniego nie oznacza, że w każdej sprawie ma to uczynić sędzia. Wysłuchanie to powinno na ogół zostać przeprowadzone przez specjalistów, bądź kuratora sądowego lub też pracowników jednostki organizacyjnej wspierania rodziny, albo przez biegłych psychologa i pedagoga. Z rozmowy z małoletnim powinna zostać sporządzona notatka urzędowa, do której strony postępowania rozwodowego mają prawo się odnieść. W znalezieniu najlepszego specjalisty może pomóc profesjonalny detektyw, w ramach swoich usług w zakresie postępowania rozwodowego. Należy jednakże pamiętać, że w przypadku najmłodszych dzieci, ich wysłuchanie nie wchodzi w grę. Określając ich sytuację, sąd powinien zgromadzić materiał dowodowy w postaci zeznań świadków, wyjaśnień rozwodzących się rodziców, a także może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora.
W jaki sposób sąd reguluje kwestię kontaktów z dzieckiem w wyroku rozwodowym?
Rozstrzygnięciem, jakie musi być zamieszczone w wyroku orzekającym rozwód, jest precyzyjne określenie przez sąd kontaktów z dzieckiem. Uregulowanie osobistej styczności z dzieckiem i podtrzymywanie więzi z nim jest niezależne od rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej. Stosownie bowiem do art. 113 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów rodzica z dzieckiem istnieją niezależnie od władzy rodzicielskiej. Podlegają one ograniczeniu tylko w przypadku, gdy wymaga tego dobro dziecka, i z mocy wyraźnego orzeczenia sądu.
Kontakty rodzica z dzieckiem, stosownie do art. 113 § 2 wyżej wspomnianego kodeksu, powinny uwzględniać następujące formy: przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się z nim, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (telefon, SMS, skype, e-mail). W wyroku rozwodowym muszą zostać dokładnie określone kontakty z dzieckiem w formie spotkań i bezpośredniego porozumiewania się. Ich częstotliwość i forma uzależniona jest od różnych czynników, takich jak wiek dziecka, odległość pomiędzy miejscami zamieszkania rodzica i dziecka, rodzaj wykonywanej przez rodzica pracy, ilość obowiązków szkolnych dziecka. Określenie kontaktów rodzica z dzieckiem w wyroku rozwodowym powinno być precyzyjne i obejmować: częstotliwość spotkań (konkretne dni tygodnia, weekendy, święta, wakacje, ferie), godzinę początku i końca spotkania, miejsce spotkań (miejsce zamieszkania dziecka lub poza miejscem zamieszkania dziecka), jak również zawierać wskazanie, na kim spoczywa ciężar odebrania dziecka (z miejsca zamieszkania, szkoły, przedszkola) i odprowadzenia do rodzica sprawującego władzę rodzicielską w pełnym zakresie.
Czy istnieje narzędzie wzmacniające gwarancję prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej?
Art. 5821 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego wprowadził rozwiązanie w postaci sankcji materialnych, które niejako wzmacniają gwarancję prawidłowych kontaktów z dzieckiem przez oboje rodziców. Zgodnie z tym przepisem, w razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o kontaktach przez osobę, pod której opieką dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w art. 59815 Kodeksu postępowania cywilnego:
a) osobie, pod której opieką dziecko pozostaje, na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub
b) osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano – na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.
Przepis art. 59815 Kodeksu postępowania cywilnego pozwala na zagrożenie zapłatą oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie kontaktu określonego wcześniej przez sąd w wyroku rozwodowym. Kwota, której obowiązek zapłaty został na stronę nałożony ma charakter zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez dziecko na skutek niewykonania bądź nienależytego wykonania kontaktu. Ustawodawca nie przewidział przy tym żadnych maksymalnych granic tej kwoty. Warto mieć na uwadze, że w celu postawienia zarzutu niewywiązywania się z określonych form kontaktu przez jednego z rodziców, można skorzystać z pomocy prywatnego detektywa, który zbierając dowody (w postaci m. in. fotografii z ukrycia) ustali, czy kontakty te przebiegają w sposób ustalony przez sąd w wyroku rozwodowym.
Nie należy również zapominać, że sąd rozwodowy ma wyłączną kompetencję do orzekania w przedmiocie władzy rodzicielskiej i kontaktów z małoletnimi dziećmi stron. Zgodnie bowiem z art. 4451 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi.
