W dzisiejszy świecie informacja jest najważniejszą walutą. Zdobywanie odpowiednich informacji może zaważyć nie tylko na funkcjonowaniu firmy, ale całego kraju. Dlatego właśnie są też informacje niejawne, które nie powinny nigdy przedostawać się poza grono przeznaczone do znajomości tych danych.
Czym zatem są informacje niejawne? Jakie występują uprawnienia oraz dostęp do danych? Jakie typu informacje możemy wyróżnić?
Czym są informacje niejawne?
W polskim prawie znajdziemy odpowiedni zapis dotyczący informacji niejawnych. Zapis ten znajduje się w ustawie o ochronie informacji niejawnych. Czytamy tam: „nieuprawnione ujawnienie [informacji niejawnych] spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej lub byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania”.
Oznacza to, że wszelkie ujawnienie informacji niejawnych zagraża niepodległości i suwerenności kraju. Może jednak tez narazić je na straty w kwestii gospodarczych. Właśnie dlatego nie każdy ma dostęp do tych danych.
Informacje niejawne są ściśle strzeżone. Dostęp do nich jest w pełni nadzorowany i ograniczony. Dlatego właśnie nie każdy nawet może się starać o dostęp do nich.
Rękojmia zachowania tajemnicy informacji niejawnych
Jak wspominaliśmy, nie każdy jest upoważniony do tego, by otrzymać dostęp do informacji niejawnych. Zanim do tego dojdzie, należy przejść przez cały proces sprawdzający. Ma on na celu upewnienie się, że dana osoba zapewnia rękojmię zachowania tajemnicy.
Rękojmię zachowania tajemnicy to upewnienie się, że dana osoba spełnia odpowiednie wymogi. Dzięki temu będzie w stanie zapewnić odpowiednią ochronę danym, które pozyska i nie pozwoli, by zostały one ujawnione osobom postronnym.
Chodzi tutaj przede wszystkim o to, by dane nigdzie nie wyciekły. Dana osoba musi być w stanie chronić i zabezpieczyć dobrze otrzymane tajne informacje.
Uprawnienia i dostęp
Informacje są na wagę złota. Dlatego konieczne jest zapewnienie im odpowiedniej ochrony. W Polsce taką kontrolę sprawuje przede wszystkim Służba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Właśnie te organy są odpowiedzialne za przeprowadzenie procesu sprawdzającego. Upewniają się, czy dana osoba może uzyskać dostęp do tajnych informacji. Są jednak takie sytuacje, gdy podaje się w wątpliwość to, że dana osoba może otrzymać dostęp do informacji niejawnych. Są to kwestie np.:
- Czy majątek danej osoby posiada odzwierciedlenie w otrzymywanych dochodach – może się zdarzyć, że osoba ma więcej pieniędzy niż zarabia, a to budzi już podejrzenia.
- Czy osoba jest uzależniona od alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających i psychotropowych – pod ich wpływem może bowiem „wygadać” cenne informacje
- Czy dana osoba może zostać szantażowana lub można na niej wywrzeć presję – ochrona bliskich często jest dla ludzi ważniejsza niż zachowanie sekretu.
- Czy dana osoba ma powiązania z organizacjami przestępczymi, wywrotowymi lub obcymi służbami specjalnymi – zwiększa to szanse rozprzestrzenienie się informacji niejawnych
- Jeśli już dana osoba miała dostęp do danych niejawnych, to jak z nimi postępowała? – jeśli zdarzyło się jej je zdradzić, ciężko będzie powierzyć jej informacje po raz drugi. Jeśli jednak wykazała się wiernością, łatwiej będzie jej uzyskać kolejne dane.
- Czy osoba cierpli na choroby lub dolegliwości psychiczne – mogą uniemożliwić jej odpowiednie postepowanie z uzyskanymi informacjami niejawnymi.
- Czy osoba ukrywa podczas procesu sprawdzania informacje, które mają znaczenie dla ochrony informacji niejawnych?
- Czy osoba była prawomocnie skazana na karę pozbawienia wolności?
Każdy taki proces kończy się wydaniem odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa, umorzeniem lub odmową wydania poświadczenia. Jeśli dana osoba zdoła pozyskać oświadczenie, otrzymuje jednocześnie dostęp do informacji niejawnych.
Takie poświadczenie jest bowiem rękojmią zachowania tajemnicy. Ponadto każda osoba, która otrzyma dostęp do danych, jest jednocześnie przestrzegana o tym, jaka ciąży na niej odpowiedzialność.
Każdy, kto zna informacje niejawne, musi jednocześnie dbać o ich bezpieczeństwo. Trzeba być świadomym, że nie jest to łatwe zadanie.
Rodzaje informacji niejawnych
Wyróżnia się cztery rodzaje klauzuli:
- Ściśle tajne
- Tajne
- Poufne
- Zastrzeżone
Klauzula ściśle tajne
Nadaje się ją w przypadku tych informacji niejawnych, których ujawnienie osobom nieupoważnionym może wyrządzić szczególnie poważną szkodę państwu. Ze względu na to, że:
- Zmniejszy gotowość Polski do rozpoczęcia obrony
- Zagrozi lub może zagrozić życiu oraz zdrowiu pracownikom, którzy zajmują się różnymi działaniami operacyjno-rozpoznawczymi, funkcjonariuszy, żołnierzy oraz osobom, które są odpowiedzialne za udzielanie im pomocy
- Może zagrozić sojusznikom Polski
- Zagrozi pozycji międzynarodowej Polski
- Zagrozi niepodległości, integralności terytorialne oraz suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej
- Zagrozi porządkowi konstytucyjnemu lub bezpieczeństwu wewnętrznemu Polski
- Zagrozi zdrowiu i życiu świadków koronnych lub ich bliskich
- Może doprowadzić do zidentyfikowania żołnierzy, funkcjonariuszy albo pracowników służb, którzy są odpowiedzialnie za realizowanie zadań z zakresu kontrwywiadu, wywiadu. Mogą także wykonywać czynności operacyjno-rozpoznawcze. Chodzi o sytuację, gdy będzie to zagrażało wykonywanym przez nich czynnościom, ale także gdy może doprowadzić do rozpoznania osób, które im udzielają pomocy w tej kwestii
Klauzula tajne
Nadaje się ją w przypadku tych informacji niejawnych, których ujawnienie osobom nieupoważnionym może wyrządzić poważną szkodę państwu. Ze względu na to, że:
- Może to w dosyć poważny sposób zakłócić działanie wymiaru sprawiedliwości oraz organów ścigania
- Może pogorszyć stosunki, jakie zachodzą między Polską, innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi
- Będzie uniemożliwiać zajmowanie się zadaniami, które są związane z zachowaniem i ochroną porządku i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej
- Może sprawić, że Rzeczypospolita Polska będzie miała poważne straty w interesach ekonomicznych
- Może zakłócić działanie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej oraz przygotowania do obrony państwa
- Może utrudnić wykonywanie wszelkich działań, które kwalifikują się jako operacyjno-rozpoznawcze. Są one prowadzone, by zapewnić bezpieczeństwo kraju lub ścigać sprawców zbrodni.
Klauzula poufne
Nadaje się ją w przypadku tych informacji niejawnych, których ujawnienie osobom nieupoważnionym może wyrządzić szkodę państwu. Ze względu na to, że:
- Może wpłynąć negatywnie na działanie gospodarki krajowej
- Może zagrozić życiu, bezpieczeństwu i zdrowiu obywateli
- Zakłóci porządek publiczny
- Utrudni prowadzenie przez Polskę polityki zagranicznej
- Może zagrozić dobremu funkcjonowaniu systemu finansowego Polski
- Może wpłynąć na negatywnie na zdolność bojową Sił Zbrojnych Polski
- Będzie utrudniać podejmowanie działać obronnych przez Polskę
- Będzie utrudniać lub uniemożliwiać działanie służbom, które są odpowiedzialne za zapewnianie ochrony bezpieczeństwa i interesów całego kraju
- Będzie utrudniać działanie instytucjom, które są powołane do ochrony bezpieczeństwa obywateli, porządku publicznego, ściganie przestępców, a także działanie wymiaru sprawiedliwości.
Klauzula zastrzeżone
Nadaje się ją w przypadku tych informacji niejawnych, których ujawnienie osobom nieupoważnionym może mieć szkodliwy wpływ na działanie państwa. Są to wszelkie informacje, którym nie nadają wyższego stopnia klauzuli tajności.
Wpływają przede wszystkim na:
- Pracę, którą wykonują organy władzy publicznej
- Prace wykonywaną przez jednostki, które są powołane do obrony narodowej, bezpieczeństwa publicznego, polityki zagranicznej, przestrzegania praw i wolności obywateli, interesów ekonomicznych Polski oraz wymiaru sprawiedliwości
Klauzule tajności dla informacji niejawnych
Jeśli informacje niejawne są przekazywane przez inne państwa lub organizacje w ramach umów międzynarodowych, to zawsze oznacza się zgodnie z polskim systemem. Należy zatem brać pod uwagę wcześniej opisane cztery rodzaje klauzuli tajności.
Klauzula tajności jest nadawana przez osobę, która otrzymała wcześniej odpowiednie uprawnienia. Dzięki temu może podpisywać dokument i oznaczać go odpowiednią klauzulą.
Osoba ta może także określić, w którym dniu czy w ramach jakiego wydarzenia może nastąpić zniesienie lub zmiana klauzuli tajności danych informacji. Informacje niejawne są bowiem objęte ochroną przez określony czas na sposób, jaki jest zawarty w ustawie.
Nie można ani znieść ani zmienić stopnia klauzuli tajności, jeżeli osoba upoważniona do tego nie wyrazi zgody. Robi to poprzez podpisanie dokumentu. Może to także wykonać osoba, która została do tego upoważniona w sytuacji gdy ustają lub zmiany ustawowych przesłanek ochrony.
Osoby odpowiedzialne za prowadzenie jednostek organizacyjnych przeglądają materiały. Wykonują te działania raz na pięć lat. Dzięki temu sprawdzają, czy dane materiały spełniają ustawowe przesłanki ochrony.
Jeśli informacja niejawna posiada klauzulę o stopniu ściśle tajne, to jedynie kierownik organizacyjny może ją znieść lub zmienić stopień tajności. Musi to być kierownik organizacji, która wcześniej nadawała taki stopień klauzuli tajności.
Gdy dojdzie do zniesienia lub zmiany tajności informacji, należy przeprowadzić kolejne działania. Dzięki temu wprowadza się odpowiednie zmiany w oznaczeniu materiału. Następnie można go przekazać odbiorcom, a ci kolejnym. Zawsze jednak należy poinformować ich, że została zniesiona klauzula lub zmienił się jej stopień tajności.
Podsumowanie
Informacje niejawne są materiałem, który nie powinien zostać przekazany osobom do tego nie powołanym. Rękojmia zapewnia, że tak się będzie. Każdy, kto chciałby otrzymać dostęp do informacji niejawnym musi być odpowiednio sprawdzony. Dzięki temu jest pewność, że odpowiednio zabezpieczy dane i nie pozwoli im wyciec. Jest to szczególnie ważne ze względu na dobro kraju, jego funkcjonowanie na różnym polu, a także bezpieczeństwo wszystkich obywateli.
