Postępowanie rozwodowe wszczyna się w chwili złożenia pozwu o rozwód przez któregokolwiek ze współmałżonków. Jakie są jego poszczególne etapy, a także prawa i obowiązki stron? Wyjaśniamy w dzisiejszym artykule.

Wniesienie pozwu

Powód powinien wnieść pozew rozwodowy w dwóch własnoręcznie podpisanych egzemplarzach wraz z dwoma odpisami skróconego aktu małżeństwa i niezbędnymi dowodami (jeden dla sądu, drugi dla strony pozwanej). Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dziecko do pozwu rozwodowego należy załączyć także odpis skrócony aktu urodzenia dziecka. Z chwilą wniesienia pozwu należy również uiścić opłatę sądową. Jej wysokość jest stała i wynosi 600 zł. Może ona wzrosnąć w przypadku, gdy oprócz rozwodu strona dochodzi także innych roszczeń (np. alimentów).

Jeżeli pozew rozwodowy zawiera braki formalne, sąd wzywa powoda do ich usunięcia. Jednym z nich może być brak uiszczonej opłaty sądowej bądź brak własnoręcznego podpisu na egzemplarzach pozwu rozwodowego. Ich nieusunięcie w terminie 7 dni powoduje zwrot pozwu. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu.

Ponadto nie w każdej sytuacji możliwe jest uzyskanie wyroku rozwodowego. Nie stanie się tak, jeżeli:

• wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci,
• byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
• orzeczenia rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia małżeństwa, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.

Właściwość sądu

Pozew rozwodowy należy skierować do sądu okręgowego, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym nadal mieszka lub zwykle przebywa. Jeżeli małżonkowie nigdy nie mieli miejsca zamieszkania w tym samym okręgu sądowym, bądź w chwili wnoszenia pozwu żadne z małżonków nie ma miejsca zamieszkania ani miejsca zwykłego pobytu w okręgu sądu ostatniego miejsca zamieszkania ich obojga, pozew kieruje się do sądu właściwego według miejsca zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli brak jest takiej podstawy, gdyż przykładowo jeden z małżonków przebywa na stałe za granicą, powód musi skierować pozew do sądu okręgowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania. Ponadto właściwość w sprawach o rozwód jest właściwością wyłączną. Oznacza to, że małżonkowie nie mogą jej zmienić umownie.

W przypadku rozwodu małżonków posiadających obywatelstwo polskie, ale zamieszkałych poza granicami ojczyzny, to Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym wyznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo w sytuacji, gdy w oparciu o okoliczności sprawy i przy uwzględnieniu odpowiednich przepisów Kodeksu postępowania cywilnego nie można ustalić właściwości miejscowej sądu.

Odpowiedź na pozew

Jeżeli wniesiony pozew spełnia wszystkie wymogi, wówczas sąd przesyła jego odpis stronie pozwanej, która może w przeciągu 2 tygodni przedstawić sądowi swoje stanowisko w tej sprawie w formie odpowiedzi na pozew.

Strona pozwana może przedstawić w nim wersję zdarzeń i przyczyn rozwodu ze swojego punktu widzenia albo wyrazić w nim swoje roszczenia – czy w ogóle chce rozwodu? Może domaga się rozwiązania małżeństwa bez orzekania o winie, sprzeciwia się wysokości żądanych alimentów albo chce zaproponować inny sposób kontaktów z dziećmi?

Odpowiedź na pozew jest zwolniona od opłaty sądowej. Należy ją wnieść do sądu w dwóch egzemplarzach: jeden dla sądu, drugi dla strony przeciwnej. W sprawach zawiłych przewodniczący może zarządzić jeszcze przed pierwszą rozprawą obowiązkowe wniesienie odpowiedzi na pozew o rozwód. Jeżeli zaś odpowiedź nie zostanie złożona w wyznaczonym przez sąd terminie, pozwany może utracić możliwość przedstawienia swoich racji na piśmie.

Zmiana powództwa

W dalszej kolejności sąd doręczy odpowiedź na pozew o rozwód stronie, która domagała się rozwodu.

Jeżeli powód wniósł pozew rozwodowy bez orzeczenia o winie, a pozwany domaga się ustalenia winy w rozpadzie pożycia małżeńskiego, to powód musi zmienić żądanie i wnieść o orzeczenie rozwodu z winy pozwanego.W takiej sytuacji sąd jest zobowiązany do ustalenia, który z małżonków ponosi winę w rozpadzie małżeństwa.

Wyznaczenie terminu rozprawy

Pierwsza rozprawa rozwodowa zostaje wyznaczona najwcześniej po upływie terminu do złożenia odpowiedzi na pozew, czyli dwóch tygodni. W praktyce czas oczekiwania na nią jest uzależniony od wielu okoliczności, takich jak chociażby ilości spraw rozpoznawanych w danym sądzie czy możliwości kadrowych sądu.

Rozprawa rozwodowa

Rozprawa rozwodowa odbywa się przy drzwiach zamkniętych, bez udziału publiczności, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności. Podczas rozprawy na sali mogą być obecne strony, a także ich pełnomocnicy. Posiedzenie odbywa się w składzie trzyosobowym, na czele którego stoi przewodniczący, będący sędzią zawodowym. Oprócz niego orzeka również dwóch ławników. Przewodniczący kieruje przebiegiem całej rozprawy.

Samo posiedzenie sądowe w sprawie rozwodowej rozpoczyna się po wywołaniu sprawy przez protokolanta według kolejności przewidzianej na wokandzie. Wokanda wymienia skład sądu, salę rozpraw, godzinę rozpoczęcia danego posiedzenia, sygnaturę akt sprawy, przedmiot sprawy i oznaczenie stron.

Następnie przewodniczący sprawdza obecność osób wezwanych i zawiadomionych o rozprawie, czyli ustala czy stawiły się strony i świadkowie. Sąd sprawdza ich dane osobiste, weryfikując dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość. Posiedzenie na rozprawie rozwodowej odbędzie się nawet, jeśli nie stawi się na nie jeden z małżonków.

Na rozprawie sąd pyta o stanowisko stron oraz czy decyzja małżonków w przedmiocie rozwodu jest ostateczna. Jeżeli skład orzekający poweźmie co do tego wątpliwości, skieruje strony do mediacji. To samo sąd może uczynić w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii między małżonkami, które dotyczą zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów czy sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej.

Jeżeli obydwoje z małżonków są zgodni co do rozwiązania małżeństwa, wówczas postępowanie rozwodowe przed sądem może zostać zakończone już na pierwszej lub drugiej rozprawie. Dzieje się tak wówczas, gdy małżonkowie nie wnoszą o orzeczenie winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego i nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci. W przypadku, gdy sąd musi orzec chociażby o władzy rodzicielskiej, alimentach i kontaktach z dzieckiem wówczas konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego związanego z tymi zagadnieniami. W takiej sytuacji sąd zarządza przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron. Odbywa się to z reguły na drugiej rozprawie rozwodowej. W tym samym postępowaniu rozwodowym małżonkowie nie mogą też dokonać podziału majątku wspólnego. Podział majątku można przeprowadzić w osobnym postępowaniu przed sądem lub – w przypadku zgody między stronami dokonać tego u notariusza.

Postępowanie dowodowe

Postępowanie dowodowe, mające na celu stwierdzenie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia bądź orzeczenie winy małżonka przeprowadzane jest po informacyjnym wysłuchaniu stron. Sąd może ograniczyć się do przesłuchania tylko jednej ze stron w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy jeden z małżonków posiada miejsce stałego pobytu poza granicami kraju, a także w sytuacji, gdy strona nie stawia się na wezwania sądu bądź odmawia złożenia zeznań.

W ramach postępowania dowodowego strony przedstawiają przed sądem swoje żądania, wnioski, twierdzenia i dowody na ich poparcie. Żądania dotyczą przedmiotu sprawy i jej rozstrzygnięcia, a wnioski odnoszą się do kwestii formalnych (np. wniosek o odroczenie rozprawy). W toku procesu strony mogą zgłaszać wszelkie dowody. Mogą wnosić do sądu o przeprowadzenie dowodów ze świadków, dokumentów czy biegłych. Każdy z małżonków musi samodzielnie udowodnić wiarygodność swoich twierdzeń z których wywodzi skutki prawne. Najpierw czyni to powód, a następnie pozwany.

W trakcie postępowania dowodowego sąd dokonuje ustaleń dotyczących okoliczności rozkładu pożycia małżeńskiego oraz okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji, a w razie uznania powództwa – ustala przyczyny, które skłoniły do tego stronę pozwaną. W trakcie tej części rozprawy sąd zadaje również stronom pytania.

Jeżeli staramy się o uzyskanie rozwodu z orzeczeniem o winie, niezwykle istotnym są przedstawione przez nas dowody. Warto w tym przypadku rozważyć skorzystanie z pomocy prywatnego detektywa. Od poczynionych przez sąd ustaleń zależy bowiem rozstrzygnięcie tak ważkich kwestii jak podział majątku czy przyznanie alimentów. Doświadczony detektyw doskonale wie, w jaki sposób pozyskać korzystne dla strony dowody, jednocześnie nie narażając jej na nieprzyjemne konsekwencje w postaci odrzucenia dowodu przez sąd czy też jego podważenia przez współmałżonka. Biuro Detektywistyczne Rangotis ma w tej dziedzinie ponad 20-letnie doświadczenie. Z powodzeniem działamy na rynku usług detektywistycznych, podejmujemy działania nie tylko na terenie całej Polski, ale i Europy, dbając przy tym o satysfakcję i spokój naszych klientów. Ponadto współpracujemy z renomowanymi prawnikami, zapewniając zainteresowanym również kompleksową pomoc prawną.

W przypadku rozwodu bez orzekania o winie oraz braku wspólnych małoletnich dzieci minimalnym wymagalnym zakresem postępowania dowodowego jest złożenie odpisu aktu małżeństwa oraz przesłuchanie małżonków. Co więcej, obowiązku przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron nie uchyla uznanie powództwa ani przyznanie okoliczności faktycznych.

Natomiast wszelkie twierdzenia i dowody niezgłoszone w terminie zostaną pominięte przez sąd chyba, że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Ponowne udzielenie głosu stronom i zamknięcie rozprawy

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, sąd udziela głosu stronom. Najpierw przemawia powód, a w następnej kolejności pozwany. Strony mogą ograniczyć się do podtrzymania swoich wniosków co do istoty sprawy zgłoszonych na początku rozprawy bądź też mogą odnieść się do przeprowadzonego postępowania dowodowego oraz twierdzeń strony przeciwnej. Podczas przemówienia strony sąd może upomnieć ją w przypadku powtórzeń, odbiegania od przedmiotu sprawy czy używania słów powszechnie uznanych za obraźliwe. Sąd nie powinien przerywać lub komentować samego przemówienia.

Następnie przewodniczący wydaje zarządzenie o zamknięciu rozprawy. Sąd powinien otworzyć zamkniętą rozprawę na nowo w sytuacji, gdy np. ujawniły się nowe okoliczności faktyczne lub zaszła zmiana w składzie sądu orzekającego przed wydaniem wyroku.

Orzeczenie rozwodu

Po zamknięciu rozprawy sąd orzeka na naradzie o rozwiązaniu małżeństwa poprzez rozwód w formie wyroku. Następnie sentencja jest odczytywana na posiedzeniu jawnym i dokonywane jest ustne uzasadnienie rozstrzygnięcia.

Uprawomocnienie się wyroku rozwodowego

Uprawomocnienie wyroku następuje po 21 dniach od jego wydania, jeżeli obie strony się z nim zgadzają i żadna ze stron nie wniesie apelacji. Jeżeli jedna ze stron pragnie otrzymać odpis wyroku, musi złożyć wniosek do sądu o przesłanie dokumentu. Co do zasady sąd nie wysyła wyroku do stron bez wniosku – jedynym wyjątkiem jest orzeczenie z zasądzonymi alimentami z nadaną klauzulą wykonalności.

Wydanie odpisu wyroku

Jeżeli strona nie zgadza się z treści wyroku, ma 7 dni od ogłoszenia wyroku na złożenie wniosku do sądu okręgowego o uzasadnienie wyroku.

Wniesienie apelacji

W ciągu 14 dni od daty otrzymania uzasadnienia strona, która nie zgadza się z treścią wyroku ma czas na złożenie apelacji. Jeżeli sąd apelacyjny, rozpatrujący odwołanie nie uchyli wyroku to wydaje orzeczenie, które jest prawomocne natychmiast po ogłoszeniu. Co istotne, w sprawach rozwodowych skarga kasacyjna nie przysługuje.

Na naszej stronie internetowej www.detektyw.com.pl znajdą Państwo więcej przydatnych informacji na temat postępowania rozwodowego oraz spraw z nim powiązanych, takich jak chociażby podział majątku, przyznanie alimentów czy sprawowanie władzy rodzicielskiej. Skutecznie pomożemy w uregulowaniu tych niezwykle ważnych kwestii.