Rozwód a podział majątku

Zgodnie z generalną zasadą wraz z momentem zawarcia małżeństwa powstaje jeden majątek wspólny małżonków oraz dwa odrębne majątki osobiste, należące wyłącznie do partnerów. Według art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. W odróżnieniu od majątków osobistych, które są niepodzielne, wspólny dorobek może zostać podzielony jeszcze w trakcie trwania formalnego związku lub po rozwodzie. My zajmiemy się tym drugim przypadkiem.

Warunki przeprowadzenia podziału

W razie rozwodu mogą dokonać jego podziału umownie tylko wówczas, gdy panuje między nimi zgoda co do proponowanego podziału lub sądownie już na etapie wydawania wyroku rozwodowego, pod warunkiem, że nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce oznacza to możliwość sądowego podziału wówczas, gdy strony są zgodne co do sposobu podzielenia majątku, a sądowy wyrok ma stanowić jedynie formalne potwierdzenie poczynionych wcześniej uzgodnień. W przeciwnym wypadku wystarczy wniosek jednego z małżonków, by sąd dokonał podziału majątku wspólnego w odrębnym postepowaniu. Roszczenie to nie ulega przedawnieniu, więc podziału majątku można domagać się wiele lat po ustaniu małżeństwa.

Majątek wpólny a majątki osobiste

Jeżeli nie zdecydowaliśmy się na ustanowienie ustroju rozdzielności majątkowej, to wówczas z chwilą zawarcia związku małżeńskiego między partnerami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. W polskim Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym istnieje otwarty katalog składników majątku wspólnego. Zalicza się do niego między innymi:

• Przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.Nie ma tu znaczenia fakt, że jeden z partnerów prowadzi gospodarstwo domowe.
• Pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Mogą to być nie tylko dochody z umowy o pracę, ale również umowy o dzieło, umowy zlecenia czy też dochody z gospodarstwa rolnego.
• Dochody z majątku wspólnego oraz majątków odrębnych współmałżonków. Zaliczamy tutaj chociażby dochody z najmu lokalu użytkowego, bez względu na to, czy nieruchomość ta wchodzi w skład majątku wspólnego czy też stanowi majątek odrębny jednego małżonka.
• Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego.
• Koszty składek zewidencjonowanych.

Należy mieć na uwadze, że jest to jedynie wyliczenie przykładowe. Sąd dzieląc majątek wspólny małżonków za każdym razem kieruje się domniemaniem, że wszystkie przedmioty nabyte podczas trwania małżeństwa stanowią majątek wspólny. Jeżeli małżonek upiera się, że przedmiot nabyty przez niego w trakcie trwania małżeństwa stanowi jego majątek osobisty, to na nim spoczywa obowiązek udowodnienia tego faktu, poprzez przedstawienie stosownych faktur, rachunków czy umów.

W chwili, gdy jeden z partnerów wystąpi do sądu z wnioskiem o przeprowadzenie działu majątku, najistotniejszą sprawą jest ustalenie, co wchodzi do majątku wspólnego, a co do majątków osobistych małżonków. Majątki odrębne nie ulegają podziałowi. By nie powodować dodatkowych niejasności i konfliktów, Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera zamkniętą listę składników odrębnych mas małżeńskich. Zaliczamy do niej:

• Przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa.
• Przedmioty majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Wyjątkiem są przedmioty zwykłego urządzenia domowego, przeznaczone do używania przez oboje małżonków. Wchodzą one w skład majątku wspólnego nawet wówczas, gdy zostay nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny, chyba, że wola spadkodawcy lub darczyńcy była odmienna.
• Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej, podlegającej odrębnym przepisom. Zaliczymy do tej kategorii chociażby prawa majątkowe i przedmioty, będące wkładem do spółki cywilnej, której wspólnikiem jest jedno z małżonków.
• Przedmioty majątkowe służące jedynie do zaspokajania osobistych potrzeb małżonka. Zapis ten często budzi kontrowersje ze względu na problem w doprecyzowaniu osobistych potrzeb partnera. Powszechnie przyjmuje się, że do tej kategorii należą przykładowo takie przedmioty jak: pościel, bielizna i ubrania codzienne, a także ubrania i inne przedmioty niezbędne do pełnienia służby, wykonywania zawodu lub świadczenia osobistej pracy zarobkowej; (z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych), przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia) itp.
• Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie. Zaliczymy tu przykładowo służebności osobiste czy prawo do alimentacji.
• Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Renta z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej stanowi ekwiwalent wynagrodzenia za pracę, zatem na mocy przepisów kodeksowych wchodzi w skład majątku wspólnego obojga małżonków.
• Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Co ważne, wynagrodzenie wypłacone wchodzi w skład majątku wspólnego.
• Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków. Do tej kategorii zaliczyć należy nagrody za pracę twórczą, a więc wszelkiego rodzaju nagrody naukowe, artystyczne, literackie, techniczne, nagrody uzyskane na konkursach. Natomiast nie kwalifikują się do powyzszego świadczenia pieniężne w postaci specjalnego dodatkowego wynagrodzenia, takie jak tzw. trzynasta pensja, należności za sporządzenie bilansu, wynagrodzenie za dodatkową pracę i innego rodzaju premie, jakie może otrzymać pracownik.
• Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
• Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.

Czy zawsze po równo?

Jeżeli małżonkowie nie wnoszą o nic innego, to sąd podzieli ich wspólny dobytek po połowie, przyznając każdemu z nich pewne przedmioty na własność lub określając wysokość ewentualnych spłat na rzecz małżonka, który na skutek podziału otrzymał majątek o mniejszej wartości. Może się jednak zdarzyć tak, że we wniosku o podział majątku, jedna ze stron zawrze żądanie ustalenia nierównych udziałów we wspólnym majątku, jeśli przemawiają za tym ważne powody. Sąd rozpatrując w takim przypadku wniosek, uwzględnia także stopień, w którym każda ze stron przyczyniła się do powstania majątku wspólnego, biorąc pod uwagę również nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Powyższe podejście potwierdził chociażby Sąd Najwyższy, podnosząc, że: „Przy ocenie istnienia „ważnych powodów” (…), należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli.” (postanowienie SN z dnia 5 października 1974 r., sygn. akt: III CRN 190/74). Literatura prawnicza dodaje, że „ważne powody” nie mają jedynie charakteru majątkowego, gdyż sytuacja niejednakowego przyczyniania się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego podlega ocenie przez pryzmat norm etycznych i zasad współżycia społecznego. Z kolei przyczynianie się każdego z małżonków do powstania wspólnego majątku polega na podejmowaniu przez każdego z nich działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i zaspokajania potrzeb założonej rodziny. W tej sytuacji sąd nie może brać pod uwagę tylko i wyłącznie wysokości uzyskiwanych przez małżonków dochodów, lecz uwzględnia również sposób gospodarowania nimi i racjonalność dokonywanych wydatków.

Wina przy podziale

Choć zasadniczo obarczenie winą jednego z małżonków nie przesądza o nierównym podziale majątku, to należyte udowodnienie pewnych okoliczności może wpłynąć na podjęcie takiego rozstrzygnięcia przez sąd. Przykładowo, jeżeli małżonek, który nie dochował wierności, przeznaczał wspólny majątek na np. wyjazdy z nowym partnerem, to całkowicie uzasadnionym będzie dochodzenie ustalenia nierównych udziałów przy podziale wspólnego dorobku. Trzeba jednak pamiętać, że żądanie ustalenia nierównych udziałów nie może zostać poparte samym faktem zdrady. Konieczne jest również wykazanie, iż winny małżonek wydatkował wspólne środki z pominięciem obowiązków względem rodziny, co może być utrudnione, gdy skrzętnie ukrywa on nową znajomość.

Dowody przy podziale

W powyższym przypadku nieoceniona może okazać się pomoc prywatnego śledczego. BDR Biuro detektywistyczne Rangotis, detektyw warszawa od lat pomaga swoim klientom w zebraniu silnego materiału dowodowego na potrzeby spraw rozwodowych. Choć dowodem w postępowaniu o podział majątku może być praktycznie wszystko, co potwierdzi zasadność wysuwanych przez nas argumentów, warto już od samego początku zadbać, by przedstawione przez nas dowody były przejrzyste i jednoznaczne. Zminimalizuje to lub wręcz wyeliminuje ryzyko podważenia naszych twierdzeń przez drugą stronę a także zapobiegnie interpretacji dowodów na naszą niekorzyść przez sąd. Dowodem, który sprawdzi się praktycznie w każdym postępowaniu, w tym również przy podziale majątku, jest dowód z zeznań świadków. Jeśli więc mamy jasno sformułowane argumenty, które uzasadniają wniosek o nierówny podział majątku, to na świadków powinny zostać powołane osoby mające wiedzę w tym zakresie, które będą w stanie potwierdzić nasze zeznania. Warto podkreślić, że jako świadek może zostać powołany również detektyw, co stanowi dla sądu obiektywny i bardzo wiarygodny dowód, tym samym zwiększając szanse na uzyskanie satysfakcjonującego dla nas rozstrzygnięcia.

Sposoby podziału majątku

Sąd decydując o podziałe majątku wspólnego byłych małżonków uwzględnia przede wszystkim propozycje oraz ustalenia poczynione między nimi. W przypadku niezgodności stron w kwestii podziału, sąd podejmuje autorytatywną decyzję w tym przedmiocie. Wówczas majątek może zostać podzielony w trojaki sposób.

1. Podział majątku dorobkowego w naturze. Dotyczy on w głównej mierze nieruchomości i wynika z trwałego charakteru tego składnika majątkowego. Sąd zasądza uczestnikom postępowania części odpowiadające wartościom ich udziałów w majątku wspólnym, jednocześnie przyznając dopłatę pieniężną małżonkowi, który w wyniku podziału fizycznego otrzymał mniej niż mu się należało
2. Przyznanie przez sąd danego składnika majątku jednemu z byłych małżonków. Przyznanie to następuje przy jednoczesnym zobowiązaniu do spłaty drugiego małżonka w wysokości jego udziału w majątku. Ten sposób wykorzystywany jest przede wszystkim w sytuacji, kiedy niemożliwym jest dokonanie fizycznego podziału danego składnika. Sąd określając sposób spłaty bierze pod uwagę propozycje stron, pod warunkiem, iż są one zgodne z przepisami prawa oraz z zasadami współżycia społecznego. W razie przyznania rzeczy jednemu z małżonków, własność przechodzi na niego z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu.
3. Srzedaż składników majątku wspólnego. Ten sposób podziału w praktyce sądowej jest stosowany bardzo rzadko. Do podjęcia takiego ostatecznego rozwiązania dochodzi wówczas, gdy nie ma porozumienia pomiędzy stronami, a fizyczny podział rzeczy jest niemożliwy. Sąd po sprzedaży mienia wchodzącego w skład wspólności majątkowej dokonuje podziału uzyskanej kwoty między stronami zgodnie z ich udziałem w majątku.

Podział majątku a kredyt hipoteczny

Zgodnie z przepisami prawa, sąd dzieli jedynie aktywa. Nie zajmuje się kwestią podziału długów stron, do których zaliczyć należy kredyt hipoteczny. Nie rozstrzyga zatem o tym, który z rozwiedzionych małżonków ma spłacać zaciągnięte zobowiązania. Sąd ma jednak obowiązek uwzględnić podczas podziału majątku wspólnego wysokość hipoteki, obciążającej nieruchomość. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy, stwierdzając, że “wartość lokalu, będącego przedmiotem podziału w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, powinna być ustalona przy uwzględnieniu hipoteki obciążającej ten lokal” (postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2010 r. I CSK 205/09). W praktyce zapis ten oznacza, że gdy sąd przyznaje własność nieruchomości danemu małżonkowi, to w momencie ustalania wysokości spłat na rzecz drugiego z nich powinien wziąć pod uwagę wartość nieruchomości pomniejszoną o wartość kredytu.

Choć podział majątku po rozstaniu jest jednym z wielu trudnych etapów często długotrwałej i zawziętej batalii rozwodowej, to niewątpliwie warto przygotować się do niego jak najlepiej, by osiągnąć jak najkorzystniejsze dla siebie rozwiązania. Więcej informacji na temat znaczenia materiału dowodowego podczas całej sprawy rozwodowej i sposobu, w jaki może pomóc w konkretnym przypadku detektyw, znajdą Państwo na stronie www.detektyw.com.pl.